«مقاومت اقتصادی» و نظریه «اقتصاد مقاومتی»
اله مراد سیف / رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات ۱۴ خرداد سال جاری (۹۸) در مرقد مطهر امام راحل از « مقاومت» به عنوان راهی که امام پیش پای ما نهاد نام بردند و با بیان این که «امام راحل « مقاومت» را به عنوان یک راه «نشاندار کرد و گذاشت تا از این راه حرکت کنیم» ، در ادامه فرمودند : «مطلب مهم این است که امام، « مقاومت» را از روی هیجانزدگی انتخاب نکرد، از روی احساسات زودگذر انتخاب نکرد؛ پشتوانهی انتخابِ « مقاومت» از سوی امام بزرگوار ما یک پشتوانهی منطقی است، پشتوانهی عقلانی است، پشتوانهی علمی است و البتّه پشتوانهی دینی؛ منطق، پشت سرِ ایستادگی امام و مقاومتِ امام وجود دارد» . سپس به تبیین اندیشه « مقاومت» و تشریح منطق « مقاومت» پرداختند . نکات منتخبی از این بیانات به شرح زیر است :
• « مقاومت» واکنش طبیعیِ هر ملّت آزاده و باشرف در مقابل تحمیل و زورگویی است
• « مقاومت» موجب عقبنشینی دشمن میشود
• هزینهی تسلیم در مقابل دشمن بیشتر است از هزینهی « مقاومت».
• بخشِ قرآنیِ وعدهی الهی که خداوند متعال در آیات مکرّر قرآن این وعده را داده است که اهل حق، طرفداران حق، پیروز نهاییاند؛
• « مقاومت» یک امر ممکن است
• هدف « مقاومت» عبارت است از رسیدن به نقطهی بازدارندگی.
الزامات موفقیت :
• مواجههی ما با مسائلمان و با دشمنانمان باید شجاعانه باشد، مرعوبانه نباشد؛
• امیدوارانه باشد، مأیوسانه نباشد؛
• عاقلانه و خردمندانه باشد، هیجانی و احساساتیِ سطحی نباشد؛
• مبتکرانه باشد، از روی انفعال نباشد؛
• به ترفند دشمن برای تضعیف اندیشهی « مقاومت» توجّه کنیم.
• تمرکز بر مسئلهی اصلی.(امروز مسئلهی اصلی «اقتصاد» است.)
در مسئلهی اقتصاد، مسائل اصلیای وجود دارد،
• رونق تولید
• ارزش پول ملّی
• بهبود فضای کسب و کار
• جدا کردن بودجه و اقتصاد کشور از نفت خام و فروش نفت خام و تجارت نفت خام
• تبدیل دخالت دولت در اقتصاد به هدایت دولت و نظارت دولت
• بریدن دست مفسدان اقتصادی
در حاشیه بیانات مقام معظم رهبری ، تمرکز یاداشت حاضر بر بیان وضعیت های مختلف «مقاومت اقتصادی» و رابطه آن با «اقتصاد مقاومتی» است. آن طور که بیان خواهد شد شکل گیری «مقاومت اقتصادی» نیازمند چارچوب مشخص و نظریه روشنی است که در جمهوری اسلامی ایران با اصطلاح «اقتصاد مقاومتی » شناخته شده است .
«مقاومت اقتصادی» در شرایط خاص چالش از جانب دشمن معنی دارد. شرایطی که به طور مشخص با بایکوت و تحریم اقتصادی رقم می خورد . در این شرایط ملتی که نمی خواهد تسلیم زورگویی طرف تحریم کننده شود، در برابر فشارهای اقتصادی تحمیلی از خود «مقاومت» نشان می دهد . این «مقاومت» می تواند به صورت های مختلفی شکل گیرد که شامل موارد زیر است :
۱- ساده ترین این حالت بالابردن توان تحمل فشارها و تن دادن به نوعی ریاضت اقتصادی برای باج ندادن به دشمن است .
۲- وضعیت مطلوب تر شرایطی است که با کاهش آسیب پذیری اقتصادی زمینه های فشار و چالش از ناحیه دشمن را محدود می سازند . در این وضعیت نوعی پدافند غیر عامل اقتصادی بکار گرفته می شود که مصون سازی از تحریم را نتیجه می دهد .
۳- وضعیت بهتر بعدی به ایجاد شرایط بازدارندگی در اقتصاد مربوط است . در این شرایط از طریق ایجاد هزینه برای دشمن در برابر اقدامات خصمانه محتمل وی مانع انجام هر گونه حرکت ایذایی از جانب آن می شوند .
۴- وضعیت پیشرفته تر در «مقاومت اقتصادی» مربوط به ایجاد شرایط وابستگی متقابل متقارن است. در توضیح باید گفت که امروزه هیچ کشور بسته ای وجود ندارد. ارتباط اقتصادی به صورت چند جانبه واقعیت امروز همه جهان است. در این ارتباط های چند جانبه نوعی از وابستگی که آن را وابستگی متقابل می نامند الزاماً برای همه کشورهای کوچک و بزرگ وجود دارد و هیچ کشوری از آن مستثنی نمی باشد. در این وابستگی های متقابل آن نوع که آن را «وابستگی متقابل نامتقارن» می نامند متضمن نوعی رابطه قدرت و نفوذ از جانب یکی بر دیگری است. برای در امان ماندن از این نوع وابستگی آسیب زا، کشورها می باید این نوع وابستگی ها را به حالت وابستگی متقابل متقارن تبدیل کنند . در این صورت اقتصاد در برابر دشمنان مقاوم سازی شده است .
۵- وضعیت قوی تر « مقاومت» حالتی است که تلاش می شود با افزایش قدرت ضربه گیری اقتصادی تکانه های اقتصادی ناشی از تحریم جذب و پخش شده و از منتقل شدن این فشارها به صورت مستقیم به مردم جلوگیری شود . درست شبیه کاری که در خورو توسط کمک فنر انجام می شود . روشن است که اگر قرار باشد خودرو همیشه در جاده ای صاف و سیقلی حرکت کند نیازی به وجود کمک فنر در آن نیست . لیکن از آنجا که جاده همیشه صاف و صیقلی نیست و دست اندازهایی وجود دارد، کمک فنر در خودرو تعبیه می شود تا از انتقال مستقیم و هم اندازه تکانه ها به سرنشین ها ممانعت کند . هرچه کمک فنر کارکرد بهتری داشته باشد، سرنشین تکانه های ناشی از دست اندازهای جاده ای را کمتر احساس خواهد کرد . در اقتصاد این شرایط را «تاب آوری اقتصادی» نام نهاده اند که از طریق بالابردن کارآیی بازارها و نیز بهبود سیاست های کلان، شرایط را برای به حداقل رسانیدن آثار بحران های مالی و اقتصادی آماده می سازد .
آنچه بیان شد سطوح مختلف حالتی است که می تواند با اصطلاح «مقاومت اقتصادی» معرفی شود .اگرچه تجارب « مقاومت» اقتصادی ملت های مختلف ممکن است برای سایر ملت ها آموزنده باشد ، با این حال تحقق بخشیدن به هر یک از این سطوح «مقاومت اقتصادی» در هر کشور نیازمند داشتن چارچوب مفهومی و نظریه اقتصادی مشخص برای همان کشور می باشد .نظریه ای که می باید ویژگی های بومی و ارزش های هویتی را به صورت ویژه مورد ملاحظه قرار دهد. برای جمهوری اسلامی ایران از نظر ما «مقاومت اقتصادی» تنها در چارچوب نظریه «اقتصاد مقاومتی» می تواند صورت تحقق به خود گیرد .
«اقتصاد مقاومتی» با گستره مفهومی جامع خود الگو و نظریه ای است که باید آن را ابتکار مقام معظم رهبری برای نظام جمهوری اسلامی ایران دانست . سیاست های کلی «اقتصاد مقاومتی» نیز از این دریچه باید نگریسته شود . برای ملاحظه نقش و جایگاه « اقتصاد مقاومتی» کافی است به متن ابلاغیه سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی توجه کنیم که در آن آمده است :
«ایران اسلامی با استعدادهای سرشار معنوی و مادی و ذخائر و منابع غنی و متنوع و زیرساختهای گسترده و مهمتر از همه، برخورداری از نیروی انسانی متعهد و کارآمد و دارای عزم راسخ برای پیشرفت، اگر از الگوی اقتصادی بومی و علمی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی که همان اقتصاد مقاومتی است، پیروی کند نه تنها بر همه مشکلات اقتصادی فائق میآید و دشمن را که با تحمیل یک جنگ اقتصادی تمام عیار در برابر این ملت بزرگ صفآرایی کرده، به شکست و عقبنشینی وا میدارد، بلکه خواهد توانست در جهانی که مخاطرات و بیاطمینانیهای ناشی از تحولات خارج از اختیار، مانند بحرانهای مالی، اقتصادی، سیاسی و … در آن رو به افزایش است، با حفظ دستاوردهای کشور در زمینههای مختلف و تداوم پیشرفت و تحقق آرمانها و اصول قانون اساسی و سند چشمانداز بیست ساله، اقتصاد متکی به دانش و فناوری، عدالت بنیان، درونزا و برونگرا، پویا و پیشرو را محقق سازد و الگوئی الهامبخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد.»
نظریه «اقتصاد مقاومتی» در جامعیت مفهومی خود علاوه بر «مقاومت اقتصادی» ، شرایط «کارآمدی» و «پویایی» را نیز شامل می شود . برای توضیح ، همان طور که بیان شد «مقاومت اقتصادی» معطوف به چالش های ناشی از شرایط محیطی است . در واقع، آنچه «مقاومت اقتصادی» را معنی می بخشد، تکانه ها و چالش هایی است که از محیط اقتصادی برمی خیزند . در حالی که ممکن است در درون اقتصاد ملی مسایلی از جنس ناکارآمدی وجود داشته باشند، که فارغ از تکانه های محیطی و فشار های دشمن، در حال و آینده موجب مشکلات اساسی برای شهروندان هر اقتصادی شوند. برای مثال، این که یک اقتصاد از منابع خود بهره برداری مناسبی نداشته باشد و یا با اتلاف منابع انرژی، به دلیل ارزان بودن آن مواجه باشد ، مساله مهمی است که ظرفیت های رفاه بلندمدت اقتصاد را تخریب خواهد کرد . در این موارد، هر اقتصادی، فارغ از چالش های محیطی نیازمند ارتقاء «کارآمدی» است . همچنین، هر اقتصادی فارغ از آنچه در محیط اتفاق می افتد نیازمند شرایط «پویایی» برای تداوم بخشیدن به رشد و بالندگی است . لذا، از نظر ما «اقتصاد مقاومتی» ضمن این که چارچوب نظری مناسبی را برای شکل گیری «مقاومت اقتصادی» فراهم می آورد ، مفهومی جامع می باشد که هر سه وضعیت « مقاومت اقتصادی» ، «کارآمدی» و شرایط «پویایی» را در بر می گیرد.
تصویر یادداشت از : http://www.dana.ir
سلام.خیلی خوب رابطه میان اقتصاد مقاومتی رابه عنوان یک نظریه اقتصادی ، با مقاومت اقتصادی، کارآمدی، وپویایی تشریح کرده اید.استفاده کردم.