وظایف اقتصادی دولت

اله مراد سیف

متن :

• « وَ إِنَّهُ لاَ بُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمِیرٍ بَرٍّ أَوْ فَاجِرٍ یَعْمَلُ فِی إِمْرَتِهِ اَلْمُؤْمِنُ وَ یَسْتَمْتِعُ فِیهَا اَلْکَافِرُ وَ یُبَلِّغُ اَللَّهُ فِیهَا اَلْأَجَلَ وَ یُجْمَعُ بِهِ اَلْفَیْ‏ءُ وَ یُقَاتَلُ بِهِ اَلْعَدُوُّ وَ تَأْمَنُ بِهِ اَلسُّبُلُ وَ یُؤْخَذُ بِهِ لِلضَّعِیفِ مِنَ اَلْقَوِیِّ حَتَّى یَسْتَرِیحَ بَرٌّ وَ یُسْتَرَاحَ مِنْ فَاجِرٍ » [۱]

ترجمه :

مردم، به‌ زمامدار نیازمندند، خواه‌ نیکوکار باشد یا بدکار تا مؤ‌منان‌ در سایه‌ حکومتش‌ به‌ کار خویش‌ مشغول‌ وکافران‌ هم‌ بهره‌مند شوند و مردم‌ در دوران‌ حکومت‌ او زندگی‌ را طی‌ کنند و به‌ وسیله‌ او اموال‌ بیت‌المال‌ جمع‌آوری‌ گردد و به‌ کمک‌ او با دشمنان‌ مبارزه‌ شود. نیکوکاران‌ در رفاه‌و مردم‌ از دست‌ بدکاران‌ در امان‌ باشند.»

استنتاج کلی  :

دولت اسلامی وظایف حاکمیتی مشخصی دارد که می باید آنها را به صورتی کارآمد به انجام برساند و نباید با درگیر شدن در موارد غیر لازم توان خود را مستهلک ساخته و موجبات ناکارآمدی در وظایف اصلی خود شود.

سیاست های اقتصادی مرتبط  :

• ایجاد شرایط زندگی عادلانه ، بدون تبعیض و آسوده برای عموم مردم (از هر کیش و آیین)
• برقرای دستگاه مالی کارآمد برای برقراری نظام عادلانه مالیاتی مبتنی بر ارزشهای اسلامی (بیت المال)
• عمومی سازی بخش دفاع مبتنی بر نقش عموم مردم و مدیریت آن توسط دولت
• عدم تصدیگری دولت در امور غیر حاکمیتی (از جمله امور اقتصادی)
• جلوگیری دولت از مزاحمت های اقتصادی بخش خصوصی [۲]

 

متن :

• « انَّهُ لَیْسَ عَلَى اَلْإِمَامِ إِلاَّ مَا حُمِّلَ مِنْ أَمْرِ رَبِّهِ اَلْإِبْلاَغُ فِی اَلْمَوْعِظَهِ وَ اَلاِجْتِهَادُ فِی اَلنَّصِیحَهِ وَ اَلْإِحْیَاءُ لِلسُّنَّهِ وَ إِقَامَهُ اَلْحُدُودِ عَلَى مُسْتَحِقِّیهَا وَ إِصْدَارُ اَلسُّهْمَانِ عَلَى أَهْلِهَا » [۳]

ترجمه  :

بى‏گمان، امام را مسئولیتى جز آن چه پروردگار بر دوشش نهاده نیست: ابلاغ و بیان پند، تلاش در ارائه‏ى رهنمودها، زنده کردن و زنده داشتن سنت، اجراى حدود الهى بر کسانى که سزاوارش باشند، و رساندن سهم هاى بیت المال بر کسانى که اهل آن‏اند.

استنتاج کلی  :

پرهیز دولت از تصدیگری اقتصادی و تلاش برای انجام کارآمد وظایف اصلی دولت  به عنوان یک جهت گیری کلی می باید  مورد نظر باشد .

سیاست های اقتصادی مرتبط  :

• توانمند سازی دولت در اجرای وظایف های حاکمیتی از طریق واگذاری فعالیت های تصدیگری اقتصادی.
• تلاش مستمر در جهت افزایش کارآمدی دولت در انجام وظایف اصلی و اولیه دولت اسلامی.

 

متن :

• « هَذَا مَا أَمَرَ بِهِ عَبْدُ اَللَّهِ عَلِیٌّ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ مَالِکَ بْنَ اَلْحَارِثِ اَلْأَشْتَرَ فِی عَهْدِهِ إِلَیْهِ حِینَ وَلاَّهُ مِصْرَ جِبَایَهَ خَرَاجِهَا وَ جِهَادَ عَدُوِّهَا وَ اِسْتِصْلاَحَ أَهْلِهَا وَ عِمَارَهَ بِلاَدِهَا » [۴]

ترجمه :

این فرمانی است از علی امیر مومنان به مالک اشتر پسر حارث در عهدی که با تو می گذارد ، هنگامی که وی را به حکومت مصر می گمارد تا خراج آن را فراهم آرد و پیکار کردن با دشمنان و سامان دادن کار مردم مصر و آباد کردن شهرهای آن .

استنتاج کلی   :

از جمله وظایف اصلی حاکم اسلامی تنظیم روابط اقتصادی به نحوی است که با کمترین هزینه ممکن مردم به تولید و فعالیت بازرگانی بپردازند و فضای کسب و کار مطلوب باشد . در مرحله بعد، وظیفه اقتصادی دیگر حکومت ایجاد شرایط برای افزایش رفاه و  توسعه اقتصادی است .

سیاست های اقتصادی مرتبط  :

• شفاف سازی محیط اقتصادی و تسهیل فضای کسب و کار .
• تنظیم روابط اقتصادی با هدف و محوریت ایجاد تسهیل در مبادلات و کاهش هزینه های مبادله در جامعه
• تنظیم و اجرای سیاست های رشد و توسعه با هدف افزایش سطح رفاه و برخورداری عمومی .

[۱] . از خطبه ۴۰ .

[۲] . در فرهنگ اقتصادی : اثرات خارجی منفی(negative externalities) در فعالیت های اقتصادی بخش خصوصی

[۳] .  از  خطبه ۱۰۵ .

[۴] . از نامه ۵۳ .