بودجه ۹۸ از منظری دیگر
لایحه بودجه ۹۸ هم اکنون در مجلس شورای اسلامی مراحل بررسی خود را طی می کند .
منابع بودجه عمومی دولت از لحاظ درآمدها و واگذاری دارایی های سرمایه ای و مالی و مصارف بودجه عمومی دولت از حیث هزینه ها و تملک دارایی های سرمایه ای و مالی، بالغ بر ۴۷۸/۶ هزار میلیارد تومان است.
به طور خلاصه بودجه ۹۸ متشکل از سه بودجه شامل بودجه های عملیاتی ، سرمایه ای و مالی به شرح زیر است :
الف- بودجه عملیاتی:
این بودجه به دخل و خرج جاری دولت می پردازد و دارای دو بخش درآمدهای عملیاتی و هزینه های عملیاتی است . خلاصه این بودجه به شرح زیر است :
درآمدهای عملیاتی ۲۰۸/۷ هزار میلیارد تومان شامل :
- کل مالیات ۱۵۳/۶ هزار میلیارد تومان
- درآمد مالکیت های دولتی ۲۵/۳ “
- درآمد فروش خدمات ۹/۷۷ “
- جرائم ۵ “
- متفرقه ۱۵ “
هزینه های عملیاتی ۳۲۰/۷ هزار میلیارد تومان شامل :
- حقوق ۹۵/۲ هزار میلیارد تومان
- کالا و خدمات ۲۳/۴ “
- یارانه ۱۱/۶ “
- بلاعوض ۶/۵ “
- رفاه اجتماعی ۱۲۲/۶ “
- سایر ۶۱/۴ “
تراز عملیاتی ۱۱۲- هزار میلیارد تومان
ب- بودجه سرمایه ای
این بودجه به بخش سرمایه گذاری های دولت می پردازد و شامل واگذاری دارایی های سرمایه ای(یا منابع دولت برای سرمایه گذاری ) و نیز تملک دارایی های سرمایه ای (یا مصارف سرمایه گذاری دولت) است. خلاصه این بودجه به شرح زیر است :
واگذاری دارایی های سرمایه ای ۱۴۸ هزار میلیارد تومان شامل :
- فروش نفت و فرآورده های نفتی ۱۴۲/۵ هزار میلیارد تومان
- واگذاری اموال ۴/۵ “
- واگذاری طرح تملک سرمایه ای ۱ “
تملک دارایی های سرمایه ای ۶۲ هزار میلیارد تومان شامل :
- ساختمان ۴۵/۶ هزار میلیارد تومان
- ماشین آلات و تجهیزات ۸ “
- زمین ۰/۲ “
- سایر ۷/۸ “
تراز سرمایه ای ۸۶ هزار میلیارد تومان
ج- بودجه مالی
این بودجه به انتشار اوراق مشارکت (در بخش واگذاری) و نیز خرید اوراق مشارکت انتشار یافته قبل (در بخش تملک) به شرح زیر اشاره دارد :
- واگذاری دارایی های مالی ۵۱ هزار میلیارد تومان
- تملک دارایی های مالی ۲۵ “
تراز مالی ۲۶ هزار میلیارد تومان
نکات مهم قابل توجه در بودجه ۹۸ :
- اصل بر این است که تراز هر یک از بودجه های سه گانه در حالت موازنه باشد . با این نگاه، کسری ۱۱۲ هزار میلیارد تومانی بودجه عملیاتی اولین مساله مهم در ساختار بودجه است . به طور ساده ،مجبور هستیم که ۲۶ هزار میلیارد آن را با استقراض از محل فروش اوراق تامین کنیم و ۸۶ هزار میلیارد تومان مابقی را در سال آینده از سرمایه خود مصرف کنیم .
- در بودجه ۹۸ درآمد ریالی حاصل از فروش نفت ۱۴۲/۵ هزار میلیارد تومان پیش بینی شده است . اگر چه به صراحت ذکر نشده لیکن اگر پیش فرض فروش روزانه ۱/۵ میلیون بشکه نفت در روز را مبنا قرار دهیم و هر بشکه نفت را ۵۰ دلار در نظر بگیریم و هر دلار در بودجه ۵۲۰۵ تومان باشد، درآمد ریالی مذکور تحقق خواهد یافت . اما اگر فروش نفت با توجه به تحریم های امریکا به یک میلیون بشکه در روز (که چندان نامحتمل هم نیست) محدود شود ، قضیه متفاوت خواهد شد . در این حالت، با فرض قیمت ۵۰ دلاری برای هر بشکه نفت و کل درآمد ۱۸/۲۵ میلیارد دلاری درآمد نفت ، درآمد ریالی مذکور زمانی محقق می شود که هر دلار بودجه اندکی بیش از ۷۸۰۸ تومان در نظر گرفته شود . اگر توجه کنیم که ۱۴میلیارد دلار از کل درآمد نفت قرار است با دلار احتمالاً ۵۷۰۰ تومان تخصیص پیدا کند ، در این صورت، مابقی درآمد ارزی نفت تنها با دلار ۱۴۷۵۰ تومان می تواند درآمد ریالی پیش بینی شده را محقق سازد که عملا دور از واقعیت است . حتی اگر دولت باقی مانده درآمد ارزی خود یعنی ۴/۲ میلیارد دلار را با نرخ هر دلار ۱۰ هزار تومان (نرخ نزدیک به سامانه سنا) به فروش برساند ، حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان می باید از درآمدهای پیش بینی شده نفت کم کنیم و در این صورت تراز سرمایه ای نه ۸۶ بلکه ۶۶ هزار میلیارد تومان خواهد شد و کل بودجه از این ناحیه ۲۰ هزار میلیارد تومان کسری خواهد داشت که اگر با کسری تامین شده از طریق فروش اوراق مشارکت یعنی ۲۶ هزار میلیارد تومان جمع بسته شود مبلغ کسری بودجه عمومی به ۴۶ هزار میلیارد تومان بالغ خواهد شد .
- در بخش درآمدهای مالیاتی دولت ارقام به شرح دسته بندی زیر پیش بینی شده است :
کل درآمد مالیاتی ۱۵۶/۹ هزار میلیارد تومان شامل :
- مالیات اشخاص حقوقی ۳۷/۲ هزار میلیارد تومان
- مالیات بر درآمدها ۲۵ “
- مالیات بر ثروت ۴/۱ “
- مالیات بر واردات ۲۷/۸ “
- مالیات بر کالاها و خدمات ۶۲/۸ “
در این رابطه نیز دو نکته قابل ذکر است :
الف- در مالیات اشخاص حقوقی (یعنی شرکت ها) سهم غیردولتی ها ۲۴/۷ هزار میلیارد تومان و سهم خصوصی ها ۱۲/۴ هزار میلیارد تومان است . یعنی شرکت های خصوصی دو برابر دولتی ها مالیات می پردازند .
ب- اگر دسته بندی مالیات را به مالیات بر مصرف ، مالیات بر ثروت و مالیات بر تولید و درآمد تقسیم بندی کنیم، با این فرض که مالیات بر واردات با سهم۳۰ درصد به مصرف و ۷۰ درصد به تولید (به جهت واردات کالاهای سرمایه ای و واسطه ای) تفکیک شود در آن صورت ارقام به شکل زیر خواهد شد :
- مالیات بر تولید و درآمد ۸۱/۶۶ هزار میلیارد تومان با سهم ۵۲ درصد
- مالیات بر مصرف ۷۱/۱۴ ” با سهم ۴۵/۳ درصد
- مالیات بر ثروت ۴/۱ ” با سهم ۲/۶ درصد
با نگاه اول سهم ۲۰ برابری مالیات بر تولید و درآمد، نسبت به سهم مالیات بر ثروت خودنمایی می کند . اگر قرار است از تولید حمایت کنیم و از آن طرف،نیاز داریم که درآمدهای مالیاتی دولت را افزایش دهیم، تنها راه آن این است که پایه های مالیاتی و نیز نرخ های مالیات بر ثروت را گسترش دهیم . در این رابطه، نگاه به مطالبات جلیقه زردها در فرانسه که اعتراض آنها به بالا بودن مالیات بر درآمد و پایین بودن مالیات بر ثروت است، درس آموز می باشد. در کشور ما که هنوز موانع نهادی زیادی بر سر راه تولید وجود دارد، تا جایی که ممکن است در حمایت از تولید،بویژه تولیدات غیر نفتی می باید تسهیل مالیاتی بیشتری ایجاد کنیم و در مقابل، مالیات بر ثروت، شامل مالیات بر ارث ، نقل و انتقال سرقفلی ، نقل و انتقال املاک و هر گونه نقل و انتقال دارایی دیگر را گسترش دهیم .