اعلام توقف ارادی صادرات نفت خام : ضرورتی تاریخی
اله مراد سیف / شرایط تحریم ها وضعیت جالبی را برای اقتصاد کشور رقم زده است که ترکیبی از چالش و ظرفیت در آن قابل شناسایی است . هنر مدیریت راهبردی اقتصاد ملی آن است که ظرفیت های وضعیت فعلی را برای غلبه بر چالش ها بکار گیرد و اقتصاد را از وضعیت تدافعی فعلی به مرحله تهاجمی هدایت کند . از جمله محورهای مهم انتقال اقتصاد از وضعیت تدافعی به تهاجمی در شرایط فعلی که از یک طرف امکان تبدیل نفت خام به فرآورده های نفتی در داخل تا اندازه زیادی فراهم است و از طرف دیگر فروش نفت خام با مشکل جدی مواجه و به حداقل ممکن رسیده است، اعلام توقف ارادی صادرات نفت خام از جانب جمهوری اسلامی ایران است که می تواند سلاح تحریم را به غایت کُند کرده و اثر بخشی آن را تا اندازه زیادی زایل سازد . در یادداشت حاضر به این مهم می پردازیم .
فشار تحریم ها موجب شد که کشور با کاهش درآمد نفت صادراتی مواجه شود و در نهایت ارزش خارجی پول ملی به کمتر از یک سوم سقوط کند . هزینه چنین تنزل ارزشی در اقتصاد ملی را مصرف کنندگان می پردازند و اثر آن این است که نوعی ریاضت اجباری بر آنها تحمیل می شود . پس اندازهای خانوار تحلیل می رود و هزینه تشکیل زندگی برای جوانان دشوارتر می گردد . فشارهای معیشتی و کوچک شدن سفره های مردم همه از نتایج چنین اتفاقی در اقتصاد ملی است . هزینه همه این چالش ها را مردم در یک سال گذشته با مقاومت خود پرداخته اند و اکنون زمان آن است که از ظرفیت هایی که در دل این چالش برای اقتصاد ملی ایجاد شده است بهره برداری شود .برخی از این ظرفیت ها که بر اثر تحریم برای اقتصاد ملی ما ایجاد شده به قرار زیر است :
- کاهش ارزش خارجی پول ملی به صورت طبیعی واردات را از صرفه خارج کرده و برای صادرات مزیت سازی قیمتی کرده است . کاهش واردات و افزایش(یا) جهش صادراتی نتیجه حتمی افزایش نرخ ارز می تواند باشد . چنین نتیجه ای ظرفیت جدیدی برای جایگزین شدن صادرات غیر نفتی به جای صادرات نفت خام ایجادکرده است .
- از آنجا که صادرات نفت خام از جانب دولت شرکت های دولتی انجام می شد و هم اکنون صادرات غیر نفتیِ جایگزین آن، توسط بخش خصوصی انجام می شود، ظرفیت کاهش سهم دولت در اقتصاد و افزایش سهم بخش خصوصی از دیگر ظرفیت های ایجاد شده است که باید قدر آن را دانست و به آن توجه کرد .
- از آنجا که پیوندهای پسین و پیشین فنی صادرات غیر نفتی بسیار بیشتر از صادرات نفت خام در اقتصاد است، ظرفیت تنوع بخشی به اقتصاد ملی از دیگر محورهای مهم ظرفیت های جدید ایجاد شده در اقتصاد ملی است.
- کاهش تمرکز تجاری کشور با جایگزین شدن صادرات غیر نفتی به جای صادرات نفت خام از محورهای مهم دیگر در ظرفیت های جدید ایجاد شده است . در واقع از یک طرف تمرکز کالایی و از طرف دیگر تمرکز در طرف های تجاری با این جایگزینی کاهش یافته و از این جهت تاب آوری تجاری اقتصاد ملی را ارتقا داده است .
- ترکیب سهم نفت در بودجه عمومی با کاهش درآمدهای صادرات نفت خام به سود سهم مالیات کاهش یافته است و از این جهت وابستگی بودجه عمومی به نفت را کاهش داده است . اگرچه این پدیده از طریق نوعی ریاضت اجباری برای دولت حاصل شده است، لیکن اصل بریده شدن بند ناف بودجه از درآمد نفت پدیده مهمی است که اتفاقا تا فشار و اجباری درکار نباشد، نمی تواند اتفاق بیفتد.
- توجه بیشتر به تبدیل نفت خام به فرآورده های نفتی که نمونه آن را در توسعه صنعت پتروشیمی و تولید بنزین با استاندارد اروپا اتفاق افتاد، از دیگر ظرفیت های مهم شکل گرفته در یکسال گذشته است که نباید ارزش آن را کم ارزیابی کنیم .
- تحریم های صنعت نفت موجب شد استفاده از پیمانکاران داخلی برای توسعه این صنعت بیش از گذشته در دستور کار جدی مسئولین قرار گیرد که در جای خود پدیده مبارکی است .
همه آنچه در ایجا احصاء شد بخشی از ظرفیت هایی است که در دل چالش های تحریم برای اقتصاد ملی ایجاد شده است و توجه به مجموع این عوامل بویژه در شرایطی که اروپا نشان داده است که در هماهنگی کامل با امریکا می خواهد شرایط جمهوری اسلامی ایران را تنگ تر کرده و برجام موشکی را هم به برجام هسته ای اضافه کند اقتضا می کند مسئولین راهبردی اقتصاد ملی با اقدامی انقلابی توقف ارادی صادرات نفت خام کشور را اعلام و نقطه عطفی تاریخی را که حتی عظمت آن فراتر از ملی شدن صنعت نفت در زمان دکتر مصدق خواهد بود رقم بزنند . چنین اقدامی شروع فصل جدیدی در تاریخ اقتصادی ما خواهد شد و افتخار آن را دولت جناب روحانی برای خود در تاریخ ثبت خواهد کرد . تنها چنین اقدامی می تواند جبران کننده ناکامی های برجامی این دولت باشد .
تصویر یادداشت از : sobh-eqtesad.ir